W obecnej sytuacji związanej z koronawirusem nie tylko przedsiębiorcy, ale niejednokrotnie osoby fizyczne mają problem z wykonaniem umów wzajemnych. Druga strona powołuje się bowiem obecnie na tzw. niemożność świadczenia, twierdząc, że z przyczyn od siebie niezależnych aktualnie nie ma możliwości wykonania umowy. A co wtedy ze świadczeniem po naszej stronie, czy mamy płacić skoro praktycznie nie dostajemy nic w zamian? Czy przykładowo mając umowę z przedszkolem prywatnym mamy płacić za nie czesne, skoro i tak placówka pozostaje zamknięta, a my sprawować mamy bezpośrednią opiekę nad dzieckiem?
Z pomocą przychodzi tu artykuł 495 §1 kodeksu cywilnego. Zgodnie bowiem z jego brzmieniem: jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Tym samym, jeżeli nasz kontrahent nie oferuje nam świadczenia wzajemnego właśnie z przyczyn, które nie leżą po jego stronie, a wynikają z okoliczności zewnętrznych – siły wyższej i panującej epidemii – to nie może żądać od nas jednocześnie spełnienia naszego świadczenia (czyli zapłaty). Jeżeli zaś zapłaciliśmy już za usługi z których nie możemy skorzystać to mamy prawo do zwrotu tak uiszczonej kwoty.
Co więcej zgodnie z art. 495 §2 kodeksu cywilnego – jeżeli świadczenie jednej ze stron stało się niemożliwe tylko częściowo, strona ta traci prawo do odpowiedniej części świadczenia wzajemnego. Jednakże druga strona może od umowy odstąpić, jeżeli wykonanie częściowe nie miałoby dla niej znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez tę stronę cel umowy, wiadomy stronie, której świadczenie stało się częściowo niemożliwe.
Należy jednak pamiętać, że wskazany artykuł ma charakter dyspozytywny, co oznacza, iż strony w Umowie mogą swoje prawa i obowiązki uregulować w sposób odmienny. Wszystko zatem zależy od treści umowy jaką zawarliśmy z kontrahentem. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21.03.2013 r., sygnatura akt III CSK 223/12 zauważył, iż możemy stosować artykuł 495 kodeksu cywilnego, gdy strony umowy nie postanowiły inaczej albo w ogóle nie ułożyły kwestii nim regulowanej.
Choć zatem panująca sytuacja związana z koronaworusem nie jest łatwa w kontekście możliwości wykonania umów to każdą umowę, każdy stosunek cywilnoprawny należy analizować osobno. Wątpliwości może bowiem wzbudzać czy rzeczywiście obecnie dana umowa nie może zostać wykonana (na przykład czy firma budowlana, z którą wiele miesięcy temu zawarliśmy umowę o remont mieszkania, może odmówić nam teraz usług), czy może jednak brak jej realizacji wynika z przyczyn leżących po drugiej stronie. Zawsze przy tym należy pamiętać, iż strony, na zasadzie swobody umów, mogą zawrzeć odpowiedni aneks, który ureguluje ich wzajemne relacje w tak ciężkim okresie. Wszystko zależy tu od możliwości negocjacyjnych i szeregu rozwiązań cywilnoprawnych dostępnych na gruncie odpowiednich przepisów, które Kancelaria chętnie Państwu zaprezentuje. Dla wielu przedsiębiorców może być to bowiem jedyna obrona przed potencjalnymi karami umownymi, z którymi bez wątpienia będą mieć niejednokrotnie do czynienia, jeżeli albo nie zrealizują swojego świadczenia, albo wykonają zobowiązanie z opóźnieniem. Na względzie należy mieć artykuł 490 kodeksu cywilnego, który pozwala powstrzymać nam się z naszym świadczeniem, jeżeli stan majątkowy naszego kontrahenta jest wątpliwy, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego lub nie da zabezpieczenia. Niestety ze wskazanego przepisu nie będziemy mogli skorzystać, jeżeli podpisując umowę wiedzieliśmy o kiepskiej kondycji finansowej kontrahenta.
Diligentia na bieżąco