Z uwagi na ogromne zainteresowanie tematem odsetek od należności wypłacanych ubezpieczonym w sprawach rozpoznawanych na podstawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej, pragniemy wskazać, że Kancelaria rekomenduje wnoszenie odwołań od nowo otrzymywanych decyzji. Zgodnie bowiem z art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Co prawda organy emerytalne w oparciu o powyższe wskazują, że były związane informacjami z IPN-u o przebiegu służby ubezpieczonych, ponieważ w taki sposób została skonstruowana ustawa zaopatrzeniowa, jednakże trzeba wiedzieć, że zgodnie z utrwaloną doktryną i orzecznictwem prawa, okolicznościami, za które organ ponosi odpowiedzialność, są błędy wywołane wadliwymi przepisami prawa oraz niewłaściwa wykładnia przepisów prawa (tak Wyrok SA w Krakowie z dnia 2 października 2012 r., III AUa 485/12 oraz Postanowienie SN z dnia 10 stycznia 2014 r., III UZP 3/13).
W kontekście powyższego niezwykle istotne staje się orzeczenie Sądu Najwyższego Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 marca 2023 r. (sygn. akt I USKP 120/22), w którym zostało wskazane, że art.15c) ust.3 ustawy zaopatrzeniowej jest w sposób oczywisty niekonstytucyjny, ponieważ narusza zasadę proporcjonalności, rozumianą w ten sposób, że „porównuje się to co uczynił człowiek z tym co go spotkało”. Mechanizm wprowadzony przez ustawodawcę zrównuje działania ubezpieczonych podejmowane przed 1989 rokiem z tymi, które podejmowali oni po 1990 roku. A przecież pamiętać trzeba, że większość ubezpieczonych przeszła pozytywną weryfikację, dającą rękojmię należytego pełnienia służby w wolnej Polsce. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że mamy w przedmiotowej sprawie do czynienia z odpowiedzialnością organu rentowego wywołaną wadliwymi przepisami prawa. Jeśli więc nawet zasadne jest przyjęcie, iż organ emerytalny nie miał możliwości zweryfikowania informacji z IPN-u z uwagi na brzmienie znowelizowanych przepisów ustawy zaopatrzeniowej, to Sąd winien dojść do wniosku, że przepisy te są wadliwie skonstruowane, wobec czego opóźnienie w wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ ponosi odpowiedzialność. Niedoskonałe ustawodawstwo nie może bowiem obciążać obywatela, który żyje w zaufaniu do państwa i stanowionego prawa, zwłaszcza jeśli regulacje prawne dotyczą praw nabytych, prawa własności oraz prawa do zabezpieczenia społecznego, którego podstawowym celem jest zagwarantowanie godnego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności do zarobkowania wynikającej z podeszłego wieku lub niezdolności do zatrudnienia.
Nie można również zapominać o tym, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą odpowiedzialność organu rentowego jest pojęciem szerszym niż jego wina, bowiem istnieje także wówczas, gdy opóźnienie w przyznaniu lub w wypłacie świadczenia jest skutkiem innych przyczyn od tego organu niezależnych. Na powyższe uwagę zwraca orzecznictwo Sądu Najwyższego wyrażone w wyrokach z dnia 7 kwietnia 2010 r. I UK 345/09 – LEX 987574 i z dnia 15 października 2010 r. III UK 20/10 – LEX 694242, zwłaszcza tezy Nr 3 i 4 oraz orzeczenia sądów powszechnych: np. wyroki Sądów Apelacyjnych we Wrocławiu z dnia 19 stycznia 2012 r. III AUa 1549/11 – LEX 1124837 i w Krakowie z dnia 2 października 2012 r. III AUa 485/12 – LEX 1223269. Na tej podstawie należy uznać, że żądanie zapłaty odsetek od należności wypłacanych przez organ emerytalny po kilkuletniej batalii sądowej winno korzystać z ochrony prawnej, stąd Kancelaria rekomenduje ich dochodzenie w odpowiednim trybie.
Diligentia na bieżąco